تاریخ زبان عربی ریشه در خانواده زبان‌های سامی دارد. اولین نشانه‌های تاریخی از زبان عربی در حدود 2000 سال پیش قبل از میلاد ظاهر شد. بااین‌حال تا حدود قرن 5 میلادی پس از میلاد همچنان به‌صورت زبان رایجی در بین اقوام آن دوران مورداستفاده قرار می‌گرفت. زبان عربی را امروزه به 3 دسته تقسیم‌بندی می‌کنند. عربی مدرن (زبان عربی امروزی)، عربی کلاسیک (زبان عربی قرآنی) و عربی محاوره‌ای (زبان عربی در جوامع کشورهای عربی). زبان عربی در حال حاضر در حدود 27 کشور جهان صحبت می‌شود و امروزه به‌عنوان یکی از شش زبان رسمی سازمان ملل متحد خواهد بود.
به زبان عربی لغة الضاد نیز می‌گویند. درصورتی‌که علاقه‌مند به تاریخچه زبان عربی در جهان و بررسی تفاوت‌ها و شباهت‌های آن با زبان فارسی هستید پیشنهاد می‌کنیم این مقاله کامل را تا انتها مطالعه نمایید. لازم به ذکر است این مقاله به‌مرور تکمیل‌تر خواهد شد. پس در ادامه با ما همراه باشید.
آشنایی بیشتر با پیدایش زبان عربی
زبان عربی امروزه توسط بیش از حدود 480 میلیون گویشور در سراسر جهان صحبت می‌شود و به‌عنوان یک‌زبان بومی در کشورهای اتحادیه عرب خواهد بود. ازآنجایی‌که رتبه ششم را در بین زبان‌های شاخص جهان در اختیار دارد لذا محبوبیت بسیاری در بین زبان‌ها در کشورهای مختلف پیداکرده است. امروزه زبان عربی زبان رسمی در برخی کشورها ازجمله الجزایر، مصر، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات، لیبی، مراکش، عمان، سودان، سوریه و غیره خواهد بود. باوجوداینکه زبان عربی از هزاران سال پیش وجود داشته اما اعتقاد بر این است منشأ پیدایش اصلی آن در شبیه جزیره عربستان خواهد بود. اعراب آن زمان به‌نوعی قبایل کوچ‌نشین بودند که به عشایر نیز مشهورند. برخی معتقدند که کلمه عرب از همان کلمه عشایر اقتباس‌شده است. ریشه پیدایش زبان عربی از خانواده زبان سامی است؛ بنابراین زبان عربی امروزه از ریشه زبان سامی گرفته‌شده است.
جرقه تاریخی زبان عربی از قبیله قریش در مکه آغاز شد. حضرت محمد (ص) و اعضای قبیله قریش جز کسانی بودند که به عربی کلاسیک صحبت می‌کردند. بعدها عربی مدرن از ریشه همین عربی کلاسیک گرفته شد و بسیاری از جوامع عرب آن را به‌عنوان یک‌زبان استاندارد عربی معرفی کردند.
گسترش زبان عربی به دلیل سفرهای زیاد قبایل کوچ‌نشین از شبه‌جزیره عربی به نقاط دیگر بود. از طرفی ازدواج بین اعراب و گروه‌های مختلف باعث شد این زبان بیش‌ازپیش شناخته‌شده‌تر شود.
تاریخچه زبان عربی
آشنایی بیشتر با انواع زبان عربی
همان‌طور که به‌صورت خلاصه در مقدمه این مقاله درج شد، زبان عربی به 3 دسته زبان عربی مدرن، زبان عربی کلاسیک و زبان عربی محاوره‌ای تقسیم‌بندی خواهد شد. ما در این بخش به‌صورت کامل‌تر این 3 نوع را توضیح می‌دهیم.
زبان عربی مدرن Modern Standard Arabic
اگر علاقه به آشنایی با اطلاعات در مورد اخبار، روزنامه‌ها و وقایع سیاسی در کشور های عرب‌زبان رادارید و در کل می‌خواهید در جامعه مدرن عربی باشید و به‌نوعی به نوشتارهای رسمی و ادبی دست پیدا کنید. بایستی شما زبان عربی استاندارد مدرن با مخفف MSA را یاد بگیرید.
زبان عربی کلاسیک قرآنی Classical (Qur’anic) Arabic
اگر علاقه‌مند به مطالعه و یادگیری عربی زمان گذشته دارید و به‌اصطلاح علاقه‌مند به مطالعه قرون‌وسطایی هستید بایستی اقدام به فراگیری زبان عربی کلاسیک نمایید. زبان عربی کلاسیک در کتاب مقدس قرآن، کتاب‌های دینی و مذهبی اسلام و بسیاری از متون فقهی و علمی خواهد بود.
زبان عربی محاوره‌ای Colloquial Arabic
اگر قصد سفر به کشورهای عربی رادارید و یا می‌خواهید در آنجا زندگی کنید و به‌نوعی با مردم عرب‌زبان ارتباط بگیرید شما بایستی مهارت خود را در یادگیری زبان عربی محاوره‌ای بالا ببرید. جالب است بدانید که این زبان گویش‌های مختلفی دارد که هر گویش متعلق به منطقه‌ای خاص خواهد بود. برای مثال برخی گویش‌های چون Gulf Arabic (عربی خلیج)، Mesopotamian Arabic (عربی بین‌النهرینی)، Levantine Arabic (عربی شرقی)، Egyptian Arabic (عربی مصری) و Maghrebi Arabic (عربی مغربی).
زبان عربی و تاریخ آن
آشنایی بیشتر با لهجه‌های زبان عربی در جهان
طبق منبع معتبر ویکی‌پدیا در حال حاضر زبان عربی حدود 13 لهجه و گویش خواهد داشت؛ اما عربی نوین معیار به‌عنوان یک‌زبان رسمی در حدود 27 کشور شناخته می‌شود. به‌صورت کلی از بین 13 لهجه تنها 4 لهجه به‌عنوان لهجه اصلی عربی شناخته می‌شود که به‌صورت خلاصه آن‌ها را در پایین توضیح می‌دهیم.
لهجه مصری عربی
عربی مصری یا زبان مصری به‌عنوان یکی از لهجه‌های زبان عربی شناخته می‌شود که درنتیجه فتوحات مسلمانان در گسترش اسلام در کشور مصر رایج شد. عربی مصری یا اللغه المصریه الحدیثه به‌عنوان یک‌زبان محاوره‌ای نیز در بین تمام عرب‌زبانان مشهور است.
لهجه مغربی عربی
یکی از محبوب‌ترین و رایج‌ترین گویش‌های زبان عربی همین لهجه مغربی خواهد بود. این لهجه حدود 70 میلیون گویشور را در سراسر جهان در اختیار دارد. افرادی که به این لهجه صحبت می‌کنند نام متفاوتی را به آن نسبت دتدند و آن را بانام درجا، درایجا یا داریجا (المغانی)می‌نامند.
لهجه خلیجی عربی
این لهجه همان‌طور که از نام آن مشخص است در برخی کشورهای حوزه خلیج رواج بیشتری دارد. برای مثال در کشورهایی چون امارات، قطر، بحرین، عمان و عراق کاربرد بسیاری دارد. جالب است بدانید در کشور ایران در نزدیکی شهرهای هرمزگان و بوشهر به این لهجه صحبت می‌شود. شمار گویشوران لهجه خلیجی چیزی حدود 36 میلیون نفر خواهد بود.
آغاز دوران طلایی زبان عرب در جهان
شکوه دوران علمی در جهان عرب به قرن 7 پس از میلاد در زمان حضرت محمد مصطفی (ص) برمی‌گردد. در آن زمان محمد قبایل عرب را متحد کرد و دین بزرگی بانام اسلام را به وجود آورد. زمانی که محمد به مدینه نقل‌مکان کرد دولت اسلامی در عربستان آن دوران تشکیل شد. بعد از حدود 100 سال از رحلت پیامبر مکرم اسلام بخش بزرگی از کره زمین از جنوب اروپا تا آسیای مرکزی و هندوستان تحت تأثیر جامعه عرب قرار گرفت. برخی از دستاوردهای علمی اعراب در عصر طلایی بر اساس ابتکارات قبلی مصریان، ایرانیان، یونانیان و رومیان باستان بود. عصر طلایی زبان عرب در جهان به‌صورت کلی مبتنی بر چند عامل اصلی بود.
- پیروی از رهنمودهای پیامبر نسبت به مطالعه و کسب دانش.
- جنگ‌ها و فتوحات زیاد.
- ترجمه آثار یونانی، لاتینی، چینی به عربی در آن دوران.
- تأسیس کتابخانه های مشهور در قاهره، حلب، بغداد و برخی مناطق ایران.
در مورد 3 بهتر است بگویم کار ترجمه در از بین بردن موانع زبانی آن دوران بسیار شکفت انگیز بود. آن‌ها با ترجمه علوم مختلف به زبان‌های دیگر کتابخانه‌های علمی زیادی را در شهرهای مهم جهان در آن دوران ازجمله بغداد، قاهره، حلب، شهرهای ایران و آسیای مرکزی تأسیس کردند.
علوم طب اسلامی در عصر طلایی جهان عرب تحولات بسیاری به خود گرفت به‌گونه‌ای که در کشورهای اروپایی بسیار تأثیرگذار بود. یکی از تلاش‌های بسیار بزرگ در دوران طلایی زبان عرب، ترجمه آثار بقراط، روفوس افسوسی و همچنین دیوسکوریدس بود. در تاریخ پزشکی در جهان عرب پیشگامان زیادی معرفی شدند ازجمله دانشمندانی چون یوحنا بن مسویه که به علم داروسازی و شفا و همچنین چشم‌پزشکی می‌پرداخت (در برخی نوشتارهای تاریخی این پزشک ایرانی‌تبار بود و در بغداد می‌زیست).
ابوبکر محمد بن زکریای رازی نیز از پزشکان نامدار ایرانی‌تبار بود که آبله و سرخک را از هم متمایز کرد و همچنین بسیاری از دانشمندان دیگر چون ابن‌سینا و ابن زهر از دانشمندان نامدار آن دوران بودند.
ریشه تاریخی زبان عربی در کشور ایران
پس از سقوط سلسله ساسانیان و دین زرتشت در ایران و همچنین از بین رفتن زبان پهلوی ساسانی زبان عربی به‌عنوان معادل زبانی در بسیاری از اصطلاحات علمی و ادبی آن دوران جایگزین شد؛ اما به‌هیچ‌وجه بر زبان ایرانیان غالب نشد. البته هم‌زمان در حدود سدهٔ دهم میلادی زبان فارسی دری (درباری) رایج بود؛ اما پس از قرن ششم و دوازدهم در بسیاری از آثار ادبی کلمات عربی دیده می‌شود. اگر بخواهیم یک آمار کلی از تأثیر زبان عربی در ایران داشته باشیم در قرن چهارم تا دهم حدود 30 درصد بود، در قرن ششم تا دوازدهم نیز حدود 50 درصد بود که به اوج خود رسید.
زبان عربی و تفاوت آن با فارسی
تفاوت زبان عربی با زبان فارسی
شاید یک انگلیسی‌زبان، زمانی که زبان عربی را در کنار زبان فارسی مشاهده کند در نگاه اول پی ببرد که این زبان چه قدر ازلحاظ نوشتاری و کلماتی به هم شبیه هستند؛ اما وقتی به‌صورت تخصصی خانواده‌های زبانی را موردبررسی قرار دهیم، متوجه می‌شویم که زبان فارسی یک‌زبان هندواروپایی است و درحالی‌که زبان عربی یک‌زبان سامی است. در زمان‌های گذشته زبان ایرانیان باستان پارسی و فارسی میانه با خط‌هایی چون میخی، پهلوی، آرامی و حتی اوستایی بود اما پس از حمله سلسله طاهریان در حدود قرن 9 خطوط عربی را جایگزین خطوط پهلوی آن دوران کردند. این اتفاقات باعث شد به‌نوعی کلمات نوشتاری اعراب و ایرانیان شبیه به هم شود؛ اما الفبای فارسی با الفبای عرب کاملاً متفاوت است.
برای مثال یک فرد عرب‌زبان می‌تواند یک روزنامه ایرانی را مشاهده و حتی کلمات آن را بخواند و یا تا حدودی متوجه موضوع شود اما نداند که در مورد چه چیزی خواهد بود. در جدول زیر می‌توانید برخی تفاوت‌های بین زبان عربی و فارسی را مشاهده کنید همان‌طور که در جدول زیر می‌بینید، فارسی و عربی حروف یکسان را متفاوت تلفظ می‌کنند.
| فارسی | حرف | کاربرد آن در فارسی و عربی |
|---|---|---|
| همزه / hamze | ء | In both |
| الف / alef | ا | In both, but pronounced in Persian like o in American Bob, and in Arabic like ar in the British car |
| ب/be | ب | In both |
| pe | پ | Persian only, pronounced p |
| te | ت | In both |
| se | ث | In both, pronounced s in Persian, but th in MSA (although s in several dialects) |
| jim | ج | In both |
| che | چ | Persian only, pronounced ch |
| haa-ye jimi | ح | In both, pronounced as a hard H in Arabic, but a soft h in Persian (same as ه) |
| khe | خ | In both |
| daal | د | In both |
| zaal | ذ | In both, pronounced dh in Arabic, but as z in Persian (same as ز). In colloquial Arabic this is often pronounced z |
| re | ر | In both |
| ze | ز | In both |
| Zhe | ژ | Persian only, pronounced like g in French rouge |
| sin | س | In both |
| shin | ش | In both |
| saad | ص | In both, pronounced s in Persian, but as hard S in Arabic |
| zaad | ض | In both, pronounced as hard D in Arabic, but as z in Persian (same as ز) |
| taa | ط | In both, pronounced as hard T in Arabic, but as regular t in Persian (same as ت) |
| zaa | ظ | In both, pronounced as hard DH in Arabic, but as z in Persian (same as ز) |
| ayn | ع | In both, in Arabic pronounced as guttural back-of-throat sound, and in Persian as a glottal stop (same as ء) |
| ghayn | غ | In both |
| fe | ف | In both |
| qaff | ق | In both, pronounced q in Arabic, but gh in Persian (same as غ) |
| kaaf | ک | In both |
| gaaf | گ | Persian only, pronounced g |
| laam | ل | In both |
| mim | م | In both |
| nun | ن | In both |
| vaav | و | In both, pronounced v in Persian vs w in Arabic |
| haa-ye do-cheshme | ه | In both |
| ye | ی | In both |
نتیجه‌گیری
امروزه زبان عربی به‌عنوان یکی از زبان‌های شاخص جهان و محبوب در بسیاری از کشورها شناخته‌شده است. ازآنجایی‌که در سازمان ملل متحد این زبان به‌عنوان یکی از شش زبان رسمی است به همین دلیل در بسیاری از مکاتبات بین‌المللی رنگ و بوی تازه دارد. به‌گونه‌ای که حتی در بسیاری از سایت‌های مشهور در جهان از این زبان استفاده‌شده است. زبان عربی به‌عنوان یک‌زبان محبوب در قاره آسیا و خاورمیانه بوده که در کشور ایران نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. لذا درصورتی‌که نیاز به ترجمه تخصصی در تمامی زمینه‌ها در زبان عربی هستید این خدمات به نحو احسن توسط دارالترجمه رسمی ما انجام خواهد شد.
