احتمالاً تا به حال با کلمه هکسره در زبان فارسی آشنا نشده‌اید؛ اما بسیاری از ویراستاران بایستی با واژه هِکَسرِه آشنا باشند. حتماً تا به حال با کلماتی که در انتهای آن‌ها از کسره «ــِـ» و حرف «ه/ ـه» تشکیل‌شده‌اند برخورد کرده‌اید؛ اما شاید از خود پرسیده باشید چه گونه می‌تواند یکی از آن‌ها را در جمله به کاربرد. برای مثال به نظر شما کدام جمله صحیح است ((حالِ ایمانم خوبه)) یا ((حاله ایمانم خوبه)). دقیقاً مشاهده می‌کنید که در جمله اول از کسره استفاده‌شده و در جمله دوم از کلمه «ه/ ـه» استفاده‌شده است. با ما همراه باشید تا تفاوت میان این دو و مقایسه جملات صحیح با جملات اشتباه را در مقاله هکسره چیست؟ نحوه تشخیص هکسره فرابگیرید.
هکسره چیست؟
هِکَسرِه به عنوان یک کلمه ابتکاری در نوشتار محاوره‌ای بود. گفته می‌شود یک بلاگر معروف به نام وحید اولین بار در نوشته‌های وبلاگ، فیس‌بوک و اکانت های دیگر از این کلمات زیاد استفاده می‌کرد. مشکل زمانی رخ می‌دهد که ما در یک جمله خصوصاً در نوشتار محاوره به‌جای استفاده از کسره اضافه به کلمه (ـــِ) از «ه/ ـه» استفاده کنیم. برای مثال دو جمله زیر را بررسی کنید.
- حاله من هم خوبه
- حالِ من هم خوبه
به نظر شما کدام جمله صحیح است. اگر کمی دقت کنیم جمله دوم صحیح‌تر است. تا به اینجای کار بسیار دیده‌اید در فضای مجازی نویسندگان چه قدر می‌توانند با مشکل ویراستاری مواجه باشند. داستان تفاوت هکسره از زمانی آغاز می‌شود که در نوشتار فارسی به‌جای استفاده درست از کسره از کلمه «ه/ ـه» استفاده کنیم. امروزه محاوره نویسی درست و غلط متأسفانه در تمامی فناوری‌های روز از جمله چت‌های آنلاین باب شده است. درگذشته این تکنیک غلط یا درست محاوره نویسی بیشتر در کتاب کودکانه و اشعار خلاقانه به چشم می‌خورد اما امروزه حتی در گفتگوی‌های عادی و نوشتاری بسیار دیده می‌شود.
بیشتر بدانید: آشنایی با بهترین نرم افزارهای ویراستار
مشکل هکسره در فارسی
به‌طورمعمول زمانی مشکل نگارشی هکسره در ادبیات فارسی به وجود می‌آید که از تکواژ با صدای E در انتهای کلمات به‌اشتباه استفاده گردد. مثلاً به‌جای اینکه در جای مناسبی از کسر استفاده گردد از «ه/ ـه» استفاده شود. ما در این مقاله به دلایل مختلف مشکلات هکسره در ادبیات فارسی خواهیم پرداخت پس در ادامه با ما همراه باشید.
چه زمانی استفاده از هکسره اشتباه است
اگر بخواهیم در زبان فارسی یک نگارش خوبی داشته باشیم و یا اینکه مترجمانی که می‌خواهند از یک‌زبان خارجی به زبان فارسی ترجمه‌ای انجام دهند بهتر است با این تفاوت‌ها آشنایی بیشتری داشته باشند.
موصوف و صفت یا مضاف و مضاف‌الیه
همه ما با تعریف موصوف و صفت و یا مضاف و مضاف الله آشنا هستید اما به‌صورت خلاصه نیز این دو را با مثال نام می‌بریم. فرض کنید می‌خواهیم به دوست خود بگویم آن کیفی که جنس چرم دارد را برایتان بیاورید حال از کلمه (کیف چرمی را بیاور) استفاده می‌کنیم. در اینجا واژه چرمی صفتی است که برای اسم به‌کاررفته است و همیشه در ادبیات فارسی صفت وابسته به اسم است. مضاف و مضاف‌الیه هم تقریباً شبیه همان موصوف و صفت است اما با این تفاوت که دو بخش جداگانه داشته که با کسره جدا و بامعنی می‌شود. برای مثال کلمه توپِ مجید در اینجا مضاف و مضاف‌الیه می‌باشد.
خواستیم برای معرفی هکسره این دو مثال را بیاوریم بنابراین در تمامی کلمات موصوف و صفت و مضاف الیه بایستی تنها از کسره اضافه (ــِ) بین دو کلمه استفاده گردد.
نکته: اما در برخی موارد جملاتی وجود دارند که تک واژ «ه/ ـه» به‌عنوان بخشی جدانشدنی از کلمه بامعنی خواهد بود بنابراین در این‌گونه موارد استفاده از کسره (ــِ) اشتباه می‌باشد.
آفتابه قدیمی به‌عنوان یک جمله درست است اما آفتابِ قدیمی نبایستی در اینجا استفاده گردد.
زبان محاوره‌ای
ما در زبان محاوره‌ای به‌هیچ‌وجه از کلمات ادبیاتی است و یا حتی هست استفاده نمی‌کنیم. مثلاً هیچ‌گاه نمی‌گوییم حالت خوب است. بلکه می‌گوییم حالت خوبه؛ بنابراین می‌تواند نتیجه گرفت در نوشتار محاوره‌ای باید از «ه/ ـه» استفاده کرد.
چه زمانی از هکسره استفاده کنیم
شما از خود بپرسید چه طور می‌توانید هکسره را تشخیص داده و در مواقع مناسب استفاده کنیم ما در آن مقاله 3 روش تشخیص هکسره را با ذکر مثال به شما آموزش می‌دهیم. در ادامه با ما باشید.
استفاده در آخر جمله
در تمامی مواردی که تک واژ «ه» در آخر جمله استفاده‌شده بود استفاده از هکسره کاملاً درست است. برای مثال رنگ پیراهنش زرده در این جمله کلمه زرد+ه باهم آمده و با یکدیگر ترکیب‌شده که یک کلمه محاوره نیز هست و می‌تواند آن را به این صورت نوشت. رنگ پیراهنش زرد است؛ اما هیچ‌گاه نمی‌تواند از کسره در انتهای جمله استفاده کرد.
روش است به‌جای «ه»
در این روش دقیقاً منظور را در جمله بالا نیز رساندیم زمانی که در یک جمله مثل حالم خوبه اگر حرف «ه» را از انتهای جمله حذف کنیم و به‌جای آن از کلمه است استفاده کنیم معنی جمله صحیح خواهد بود. در این صورت می‌تواند به‌درستی از هکسره استفاده کرد.
نکته: ممکن است همیشه روش است به‌جای کلمه «ه» جواب ندهد منظور زمانی که برای برخی اسامی از آن استفاده کنیم مثلاً اگر بگوییم اون پسره رو دیدم حال اگر از حالت محاوره‌ای خارج شویم و بگوییم آن پسر است را دیدم کاملاً جمله اشتباه است اما همچنان استفاده از هکسره صحیح خواهد بود.
روش کاما
در این روش اگر دو کلمه با هم ارتباط پیوندی داشته باشند استفاده از هکسره اشتباه است مثلاً هیچ‌وقت نباید بگوییم کاره بدی کردی رفتی در اینجا نباید از کلمه «ه» استفاده کرد بلکه بایستی از کسره استفاده شود (کارِ بدی کردی رفتی) اما برعکس از به هم هیچ ارتباطی نداشته و به‌نوعی بتوان در جمله مکث کرد می‌تواند از هکسره استفاده نمود. برای مثال کلمه «درِ دروازه رو میشه بست؛ ولی درِ دهنِ مردم رو نمیشه بست.» در اینجا استفاده از میشه و نمیشه کاملاً دست است زیرا جمله با کاما قطع‌شده است.
درصورتی‌که مواردی به‌اشتباه در این مقاله با نام هکسره چیست؟ نحوه تشخیص هکسره عنوان‌شده و یا اگر نظری دارید که فکر می‌کنید به تکمیل شدن مقاله هکسره چیست؟ ممنون می‌شویم در این امر ما را یاری نمایید. ما همواره مشتاقیم تا نظرات ارزشمند شمارا دریافت نمایید.