منظور از خانواده زبانی چیست؟

آیا می‌دانستید که در جهان بیشتر زبان‌ها از یک ریشه و از یک خانواده هستند؟ زمانی که بحثی در مورد خانواده زبانی می‌شود شاید در ذهن خود تصور کنید که این‌یک شوخی طنزآمیز به نظر می‌رسد، درصورتی‌که واقعیت این است گروه‌های مختلف زبانی در زمان‌های قدیم همگی از یک ریشه بوده‌اند. ازآنجایی‌که زبان‌های مختلف در جهان همواره در حال تکامل خود هستند روش‌هایی وجود دارد که زبان شناسان می‌توانند شباهات‌های آن‌ها را کشف کنند. شاید شما تنها بخواهید یک‌زبان خارجی را یاد بگیرید تا بتوانید در یک کشور دیگر به‌راحتی با مردم آن کشور صحبت کنید و شاید نیازی به ترسیم شجره‌نامه زبان موردنظر نداشته باشید؛ اما ممکن است این موضوع برای شما جالب باشد که زبان‌ها نیز خواهر و بردار دارند و به‌نوعی با یکدیگر مرتبط هستند. اگر علاقه‌مند به آشنایی با خانواده زبانی هستید در این مقاله از سایت دارالترجمه رسمی پارسیس با ما همراه باشید.

آشنایی بیشتر با خانواده‌های زبانی

پیدا کردن ریشه و هم‌خانواده زبانی ممکن است در ابتدا کمی سخت و دشوار باشد. به این دلیل که معمولاً خانواده‌های زبانی در درون زبان‌های دیگر معنا پیدا می‌کنند. برای اینکه دقیق‌تر متوجه منظور ما شوید 5 زبان بزرگ رومی را در نظر بگیرید (Romance languages) این 5 زبان شامل زبان‌های ایتالیایی، پرتغالی، فرانسوی، اسپانیایی و رومانیایی هستند. در بین تمامی این زبان‌ها ایتالیایی بسیار شبیه زبان‌های لاتین می‌باشد و به ترتیب شباهت دیگر زبان‌ها خودنمایی می‌کند. همه آن‌ها از یک رسته زبانی بسیار بزرگ‌تر به نام زبان‌های هندواروپایی تشکیل‌شده‌اند.

حال اگر در خانواده خود شجره‌نامه‌ای داشت باشید راحت‌تر می‌توانید ریشه نسل خود را ردیابی کنید. تصور کنید ریشه نسل خود را به یک فرد و یا چند فرد ردیابی کرده‌اید حال مفهوم خانواده زبانی نیز به همین صورت است.

نکته: هر زبان در یک گروه زبانی از یک‌زبان بزرگ‌تر نشات گرفته است که بیشتر آن را به‌عنوان یک‌زبان اولیه می‌نامند. پروتو-هند-اروپایی به‌عنوان زبان بسیار قدیمی بوده و زبان ریشه‌ای است که در دوران نوسنگی حدود 2500 تا 4500 سال قبل از میلاد مسیح در بین مردم آن دوران صحبت می‌شد و سپس به‌تدریج به شاخه‌های مختلفی ازجمله هند و ایرانی، ژرمنی، رومی‌تبار، سلتی و غیره جدا شد.

چرا خانواده‌های زبان مهم تلقی می‌شوند؟

جالب است بدانید برخی زبان‌های رایج امروزی جهان از انگلیسی گرفته تا زبان ماندارین کاملاً متفاوت از زبان‌های اولیه خود هستند؛ اما اگر از زبان شناسان بپرسید آن‌ها به شما میگویند که شباهت‌های کلمات و واژه‌ها تصادفی نیستند و بیشتر به این خاطر می‌باشند که آن‌ها درگذشته از یک گروه بزرگ زبانی تشکیل‌شده‌اند. در فیلم زیر می‌توانید شباهت بین زبان‌های هندواروپایی و انگلیسی را مشاهده نمایید.
در موردتحقیق و شاخت ریشه‌های زبانی کاملاً اثبات‌شده و دقیق است مورخان و زبان شناسان هزاران سال متون را بازسازی کرده و بر روی آن‌ها مطالعه کرده‌اند و ریشه‌های زبانی ارتباط با هندواروپایی را کشف کردند.

امروزه تقریباً بیش از 7100 زبان در سراسر جهان صحبت می‌شود. طبقه‌بندی همه آن‌ها کار کوچکی نیست؛ اما چرا برخی از زبان‌شناسان زندگی خود را وقف این کارکرده‌اند؟ خانواده‌های زبانی چگونگی ارتباط تکامل زبان‌ها را مشخص می‌کنند، آن‌ها برشی از تاریخ هستند و به سقوط امپراطوری ها، مهاجرت انسان‌ها و همچنین مسیرهای تجارت و اقتصاد مرتبط می‌باشند. زبان‌های که امروزه تکامل‌یافته‌اند به‌نوعی در حال زندگی در تاریخ حاضر هستند و همین امر به ما کمک می‌کند تا پیوند جغرافیایی و اجتماعی بین زبان‌های مختلف در کشورهای مختلف را کشف کنیم.

6 نمونه از خانواده بزرگ زبانی کدم‌اند؟

با توجه به اینکه تعداد زبان‌های زیادی در جهان وجود دارند که توسط افراد مختلفی صحبت می‌شوند اما همه آن‌ها از خانواده زبانی بسیار کمی تشکیل‌شده‌اند. 6 نمونه از خانواده زبانی که امروز به شما در این مقاله از سایت دفتر ترجمه پارسیس به شما معرفی می‌کنیم روی‌هم‌رفته بیش از 25 درصد از زبان‌های جهان را شامل خواهد شد. این نکته را نیز بدانید قبل از آشنایی با این زبان‌ها زبان ژاپنی و کره‌ای در این فهرست آورده نشده‌اند و به این دلیل است که آن‌ها از خانواده زبانی بسیار کوچکی تشکیل می‌شوند.

1. هندواروپایی

خانواده زبان‌های هندواروپایی شامل 448 زبان مختلف بوده که از شاخص‌ترین این زبان‌ها در سراسر آمریکای شمالی، اروپا، آمریکای جنوبی و بخش‌های از آسیا گسترش‌یافته‌اند. شیاد جالب باشد بدانید زبان‌های که از الفبای لاتین سرچشمه می‌گیرند به زبان‌هایی چون روسی و هندی مرتبط هستند، لاتین زبانی است که به‌عنوان ریشه زبان ایتالیایی از خانواده زبان هندواروپایی خواهد بود.

جدول زیر شامل تفکیک خانواده‌های زبانی در خانواده هندواروپایی است که از منابع معتبر چون سایت رزتا استون نشات گرفته است:

خانواده زبان	زبان ها
بالتو-اسلاوی	کرواتی، چک، لیتوانیایی، لهستانی، روسی، صربی، اوکراینی
آلمانی	آفریقایی، دانمارکی، هلندی، انگلیسی، آلمانی، نروژی، سوئدی، ییدیش
هند و ایرانی	هندی، اردو، فارسی
زبان های رومی یا رومانس	فرانسوی، ایتالیایی، پرتغالی، رومانیایی، اسپانیایی

لیست کامل زبان های هند و اروپایی را می توانید اینجا ببینید.

2. چینی-تبتی

خانواده زبان‌های چینی-تبتی با تحقیقات جدید زبان شناسان مشخص‌شده است که شامل 458 زبان است، اما تنها 3 نمونه از آن‌ها یعنی زبان‌های چینی، زبان برمه‌ای و زبان تبتی در جهان تکلم می‌شود و به رسمیت شناخته خواهد شد. زبان‌های چینی – تبتی امروزه در کشورهایی چون بنگلادش، چین، هند، میانمار و نپال صحبت می‌شود. تقریباً بر اساس آمارهای تخمین زده‌شده بیش از 1.4 میلیارد سخنران در جهان وجود دارد که به یکی از این زبان‌ها واقف هستند.
جدول زیر شامل تفکیک خانواده‌های زبانی در خانواده چینی-تبتی است که درباره آن‌ها بحث می‌کنیم:

خانواده زبان	زبان ها
چینی ها	چینی
زبان برمه‌ای	برمه ای
تبتی	منطقه خودمختار تبت

برای سهولت درک زبانی در مقابل زبان چینی از زبان واحد Chinese استفاده کردیم، اما همه ما می‌دانیم که در کشور چین زبان‌های مختلفی ازجمله ماندارین، کانتونی و غیره صحبت می‌شود.

3. نیجر-کنگو

این زبان نیز شامل حدود 1536 زبان خواهد بود که به‌عنوان بیشترین زبان در بین هر خانواده های زبانی است. جنوب صحرای آفریقا جایی است که اکثر مردمان آن سرزمین به این زبان صحبت می‌کنند. از بین زبان‌هایی چون ایگبو در جنوب شرقی نیجریه، یوربا جنوب غربی نیجریه، زولو و سواحیلی ازجمله شناخته‌شده‌ترین زبان‌های نیجر – کنگو هستند. از طرفی حداقل 600 میلیون نفر یا چیزی حدود 85 درصد از کل جمعیت آفریقا حداقل یک‌زبان این خانواده زبانی را می‌دانند. جالب است بدانید جوامع بومی آفریقایی احترام زیادی به ریشه زبانی خوددارند به همین دلیل با سرعت بسیار کمتری از دست دادن زبان را تجربه می‌کنند متاسفانه چالش زیادی برای ورود این زبان به عرصه دیجیتال و فناوری وجود دارد. اما مقاومتی که مردم کشورهای آفریقایی در حفظ زبان خود به نمایش می‌گذارند نشان از احترام به فرهنگ بومی خود خواهد بود.

4. آفریقایی-آسیایی

خانواده زبان‌های آفریقایی-آسیایی شامل 381 زبان است که آن را به کوچک‌ترین خانواده زبانی در این فهرست تبدیل می‌کند. این زبان‌ها عمدتاً در شمال آفریقا، خاورمیانه و چندین جزیره در غرب آسیا صحبت می‌شوند. زبان عربی به‌عنوان یکی از مشهورترین زبان‌های خانواده آفریقایی – آسیایی است با این اوصاف حدود 596 میلیون نفر در جهان حداقل با یکی از زبان‌های آفریقایی – آسیایی آشنا هستند. لیست کامل زبان های آفریقایی-آسیایی را می توانید اینجا ببینید.

5. آسترونزی

زبان آسترونزی شامل 1225 زبان مختلف است، این زبان نیز مانند نیجر- کنگو به‌عنوان یک خانواده زبانی بسیار غنی و متنوع شناخته می‌شود. زبان‌های آسترونزی بیشتر در بخش‌های بزرگی از آسیای جنوب شرقی و اقیانوس آرام به‌غیراز استرالیا صحبت می‌شود.

6. ترانس گینه نو

این خانواده زبانی نیز شامل 476 زبان مختلف است. با توجه به تعداد بسیار کم سخنرانان بومی این زبان این عدد بسیار چشمگیر است. تنها 4 میلیون نفر در دنیا حداقل یک‌زبان ترانس گینه‌نو را می‌دانند. تمامی افرادی که به این زبان آگاه هستند تقریباً همگی در نوار کوچکی از روی نقشه جهان در جزایر اندونزی و پاپوآ گینهٔ نو زندگی می‌کنند. این جزایر عمده از مهاجران اروپایی و آسیایی تشکیل‌شده‌اند و توانسته‌اند ریشه زبانی خود را حفظ کنند؛ اما متأسفانه در مورد زبان ترانس گینه‌نو مطالعات کمتری صورت گرفته است.